داروخانه گیاهپزشکی باغبان

چیا از خانواده ی نعناعیان و گیاهی یکساله است. بومی آمریکای مرکزی بوده و شباهت بسیاری به بذر ریحان و تخم شربتی دارد. اگرچه کاربردها و خواص بسیاری دارد اما عمدتا برای استفاده از دانه ی آن کشت می شود.

دانه های چیا به شدت آب دوست هستند و تا چند برابر وزن خود آب جذب می کنند. این دانه ها سرشار از امگا3 و آنتی اکسیدان هستند و برای بهبود کاهش وزن و کنترل فشار خون مؤثر می باشند. 

چیا یک منبع غنی جهت تامین پروتئین و اسیدهای ضروری بدن است و جایگزین خوبی برای پروتئین حیوانی به شمار می رود. هم چنین به دلیل داشتن کالری کم و انرژی زا بودن برای ورزشکاران مفید است.

چیا جزء غلات کامل محسوب می شود و بسیار مغذی است. به علت غنی بودن از فیبر، هضم غذا را آسان کرده و عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می بخشد. هم چنین با کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب به سلامت بدن کمک می کند. 

محققان هندی توانسته اند نسل جدیدی از انبه را تولید کنند که بدون هسته و آبدار بوده و وزن هر میوه 200 گرم است. این رقم جدید به کمک اصلاح گیاهان تولید شده و میزان فیبر موجود در آن به نسبت سایر ارقام کمتر است.

گفته شده که انبه بدون هسته از پتانسیل بسیار بالایی برای صادرات برخوردار است. این رقم مانند ارقام دارای هسته، دارای عطر و طعم شیرین و آبدار می باشد. انبه ارقام مختلفی دارد و هر کدام ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند.

رقم بدون هسته Sindu نام گذاری شده و به انبه ی هندی معروف است. از دیگر خصوصیات آن، این است که طول عمر زیادی دارد و سالانه می توان میزان بالایی از آن را تولید کرد. جزء میوه های مناطق گرمسیری و استوایی به شمار می رود و دارای سه نوع کوچک، متوسط و بزرگ می باشد. 

سبزیجات برگی به گروهی از سبزیجات گفته می شود که برگ آنها مصرف خوراکی و غذایی دارد. از آنجا که این نوع سبزیجات دارای انواع ویتامین‌ها، فیبر و عناصر غذایی هستند، از اهمیت بالایی برخوردارند.

شنبلیله، کرفس، نعناع، گشنیز، اسفناج، شاهی، تره، همگی جزء سبزیجات برگی به شمار می روند. این سبزیجات قابلیت مصرف هم به صورت خام و هم به صورت پخته را دارند و در تهیه ی انواع غذاها استفاده می شوند.

سبزیجات برگی به دو دسته ی بهاره و پاییزه تقسیم بندی شده اند. جهت افزایش کیفیت آنها، تهیه ی بستر کشت مناسب تأثیر بسزایی دارد. هم چنین بافت خاک بایستی غنی از مواد آلی و نفوذ پذیر باشد.

زمان کشت سبزیجات پاییزه از شهریور ماه تا آبان ماه و سبزیجات بهاره در اسفند و فروردین است. جهت پیش رس کردن محصول و کشت خارج از فصل، بهترین زمان، فصل پاییز و زمستان می باشد.

روش های مختلفی برای کشت سبزیجات برگی وجود دارد اما بذرپاشی به شکل درهم بیشترین عملکرد را به دنبال دارد. جهت دستیابی به تولید مناسب، سله شکنی، وجین علف های هرز، آبیاری منظم و کود سرک بسیار موثر است. 

به طور کلی، ریزش میوه در درختان، یک پدیده ی نسبتا طبیعی تلقی می شود که عوامل مختلفی می توانند در این امر دخیل باشند. منظور از ریزش میوه، جدا شدن خود به خودی میوه از درخت است. باید به این نکته توجه کرد که تمامی گلها توانایی تبدیل شدن به میوه را ندارند.

ریزش میوه در درختان به عوامل مختلفی بستگی دارد و در درختان مختلف متفاوت است. مثلا ممکن است ریزش میوه در اثر عواملی مانند : آفات و بیماری ها، شرایط نامساعد محیطی و تغذیه ی نامناسب رخ دهد. با تشخیص به موقع و با بررسی دقیق عوامل ریزش، می توان تا حد زیادی از ریزش غیر طبیعی و کاهش محصول جلوگیری کرد.

آب و هوای منطقه، کمبود عناصر غذایی، غرقاب شدن خاک، هرس، شخم و چالکود همگی در این امر دخیل هستند. عدم سازگاری شرایط اقلیمی با درخت میوه یکی از دلایل ریزش میوه محسوب می شود. باید قبل از کاشت نهال، شرایط اقلیمی را مد نظر قرار داد. عناصری مانند : ازت، روی، پتاسیم، مس و بور از ضرورت درختان میوه هستند که باید حتما تأمین شوند.

 اصولاً ریشه ی درختان میوه به شرایط غرقاب شدن حساس است و باعث می شود میوه‌ها ضعیف شده و دچار ریزش شوند. هرس درختان در زمان مناسب باعث ایجاد تعادل بین تعداد میوه و مواد غذایی جذب شده توسط ریشه ها می شود و از ریزش میوه ها جلوگیری می کند.

بهتر است عملیات شخم و چالکود پای درختان میوه انجام نگیرد زیرا باعث آسیب به ریشه، ضعف درخت در جذب مواد غذایی و ریزش میوه ها می گردد. توجه به برنامه ی کوددهی درختان با فروت ست تأثیر زیادی در جلوگیری از ریزش میوه ها دارد. 

دانستن نکات مربوط به ساخت و احداث گلخانه، امری بسیار مهم در مدیریت آن و جلوگیری از ضررهای مالی است. حتی با حضور کارشناسان خبره نیز آموختن نکات اصولی ضرورت دارد.

اولین نکته ی قابل توجه تهویه ی گلخانه به منظور تأمین دی اکسید کربن و افزایش فتوسنتز در گیاه است. هم چنین تنظیم درجه حرارت گلخانه بر اساس تهویه صورت می‌گیرد. بنابراین باید دقت داشت که کاهش یا افزایش دی اکسید کربن باعث ایجاد تنش در گیاه نشود.

دومین مورد ارتفاع گلخانه است که ارتباط مستقیمی با تهویه دارد. هر چه ارتفاع بیشتر باشد، دمای هوا در گلخانه پایین تر و خنک تر است. فرم سازه ی گلخانه باید با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه ی احداث انتخاب شود، به طوری که هر چه به مربع نزدیک تر باشد، جابجایی هوا بهتر انجام می شود.

عوامل دیگر مهم در احداث گلخانه شامل : میزان انشعاب برق مورد نیاز، مساحت استخر ذخیره ی آب، کارگر نیروی فنی، نصب باد شکن، فواصل گلخانه‌ها از یکدیگر و کنترل عوامل محدود کننده می باشد. 

این گونه از گیاهان علوفه ای، در دامنه وسیعی از خاک ها رویش دارد و نسبت به pH بالا و پایین مقاوم است. 

این گیاه به علت سازگاری در دامنه وسیعی از خاک ها و شرایط محیطی، توانایی تثبیت نیتروژن مولکولی، ارزش غذایی بالا برای نشخوارکنندگان، از اهمیت ویژه ای
برخوردار است‌.

شبدر قرمز در نقاط مختلف جهان کاشته می شود و به طور خودرو نیز در اغلب مناطق دنیا پراکنده است. 
در ایران در آذربایجان، گیلان، مازندران، کردستان، باختران، تهران، زنجان، کرمان، یزد، فارس، اصفهان، خراسان و همدان انتشار دارد.
شبدر قرمز گیاهی ست دائمی که اغلب به عنوان گیاه دو ساله برای تهیه علوفه سبز و
خشک و چراگاه ها کشت می شود و می توان آن را با بعضی از گیاهان خانواده غلات به طور مخلوط کشت نمود.

از مهمترین گیاهان علوفه ای که در کشور می توانند در تولید و جبران کمبود علوفه نقش مهمی داشته باشند، گیاهان جنس شبدر از جمله شبدر ایرانی و شبدر برسیم است.

در دهه های اخیر، کشت شبدر برسیم به علت رشد سریع، تعداد چین بالا، تولید علوفه تازه با کمیت و کیفیت قابل ملاحظه، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است ولی به علت عدم تحمل به سرما، کشت پاییزه آن محدود به مناطق معتدل و گرم کشور شده است. 
اما نتایج تحقیقات نشان می دهد، کشت پاییزه آن نسبت به کشت بهاره به علت استفاده بهینه از آب، دارا بودن فرصت کافی جهت استقرار بوته ها، غالب شدن بر علف های هرز در اوایل بهار و تعداد چین بیشتر برتری دارد. 
شبدر برسیم بین صفر تا 35 درجه سانتیگراد را تحمل می کند ولی بهترین دما برای رشد آن درجه حرارت بین 12 تا 25 درجه سانتی گراد است و بسته به شرایط اقلیمی و نوع زراعت 3 تا 7 چین علوفه در سال تولید می کند.
شبدر برسیم در حرارت 2 - درجه سانتیگراد بدون خسارت برگ استقرار می یابد و به عنوان علوفه پاییزه و بهاره کشت شده و عملکرد خوبی دارد.

هرس فرم دهی یا همان شکل دهی با هدف به وجود آوردن شاخه های بارده برای دریافت نور مناسب خورشید و تربیت درخت با اسکلت قوی انجام می گیرد. زمان انجام این هرس از سال اول کاشت تا زمانی که درخت به فرم دلخواه برسد، ادامه دارد.

منظور از هرس فرم دهی، قطع بخش هایی از درخت است که از طریق آن درخت بتواند اسکلت و شکل مناسبی داشته باشد. روش کار به این صورت است که ابتدا نهال از ارتفاع 1 متری به حالت مورب هرس می شود و شاخه های اضافی رشد کرده روی درخت قطع می شوند.

شاخه های اصلی که در جهت های مختلف، در فاصله ی 10 تا 15 سانتی متری انتهای تنه ی اصلی ایجاد شده اند، باید هرس شوند. در تابستان سال اول کاشت، پاجوش ها و شاخه هایی که رشد ناخواسته دارند، مورد هرس قرار می‌گیرند. 

درخت مسواک که نام علمی آن Salvadora persica است، درختی همیشه سبز است که از چوب آن مسواک می سازند. برگ های سبز درخشانی دارد که شیره ای زرد رنگ مایل به سبز روشن از آن خارج می‌شود.

ارتفاع آن بین 2 تا 5 متر است و میوه ای خوراکی شبیه به گیلاس دارد. آب و هوای گرم استوایی برای رشد این درخت مناسب بوده و در ایران اغلب به صورت گلخانه‌ای کشت می شود.

تکثیر آن از طریق بذر صورت می‌گیرد و قابلیت کاشت در گلدان را دارد. به این صورت که ابتدا بذرها باید به مدت 24 ساعت خیسانده شوند سپس آنها را در عمق مناسبی از گلدان کاشت. چوب درخت مسواک به دلیل داشتن ترکیبات گوگردی،کلراید، فلوراید و بی کربنات سدیم، دندان ها را ضدعفونی و سفید می کند.

هم چنین چوب آن دارای مواد خوشبو کننده است که باعث خوشبو شدن دهان می شود. علاوه بر آن از خونریزی لثه و تشکیل پلاک دندانی جلوگیری می کند. 

افزایش توسعه گلخانه ها با توجه به خشکسالی ها و بحران کم آبی در کشور، اجتناب ناپذیر است. یکی از مهمترین عوامل در افزایش تولید در محصولات گلخانه ای، برنامه ریزی و مدیریت مناسب آبیاری است که در آن تعیین نیاز آبی نقش اساسی دارد.

چنانچه نیاز آبی گیاه در برنامه ریزی آبیاری، کمتر از مقدار نیاز آبی واقعی گیاه لحاظ
گردد، باعث بروز علائم ناشی از تنش خشکی در گیاه مانند توقف رشد، کوچکتر شدن برگ، کوتاه شدن فاصله میان گره ها، بدشکل شدن و ریزش برگ ها، سوختگی حاشیه
برگ ها و نیز کاهش عملکرد می شود.

عدم میوه دهی درخت گردو ممکن است به دلایل عدم تولید گل یا عدم تشکیل میوه رخ دهد. در یک درخت گردو، گل های نر و ماده به صورت جداگانه تشکیل می شوند و در شرایط محیطی مناسب، گرده افشانی توسط باد و حشرات، باعث تشکیل میوه می شود.

بارش باران، هوای گرم و خشک، وزش بادهای گرم و خشک موجب اختلال در عمل گرده افشانی شده در نتیجه از تشکیل میوه جلوگیری می کنند. از طرف دیگر، بسته به نوع رقم درخت گردو، ممکن است گلهای ماده آماده ی پذیرش گلهای نر نباشند.

کاشت گردو در خاک غنی از ازت یا مصرف کود ازت به مقدار زیاد باعث به هم خوردن تعادل رشد رویشی و زایشی درخت می شود و درخت عادت به تولید شاخه و برگ زیاد کرده و تاخیر در میوه دهی یا عدم تولید میوه اتفاق می افتد.

برای برطرف کردن این مشکل کاشت دو نوع درخت گردو یا کاشت چند درخت از یک رقم به تشکیل میوه ی بیشتر کمک می کند. 

هر گیاهی برای رشد و نمو به شرایط خاصی نیاز دارد و در مورد گیاه قهوه نیز باید دانست که تمام قسمتهای گیاه به جز دانه های آن سمی هستند و برای انسان و حیوانات بسیار سمی است، لذا در کشت و پرورش آن باید دقت بسیاری به خرج داد.

شرایط مناسب رشد قهوه شامل موارد زیر است که به آنها اشاره می کنیم:

1_ خاک مناسب:

خاک های اسیدی بهترین نوع خاک برای پرورش قهوه هستند. لازم به ذکر است که برای کاشت آن در گلدان باید از خاک گلدان غنی از پیت ماس با زهکشی عالی استفاده کرد.

2_ آبیاری:

باید به طور منظم و به موقع انجام شود و از خشک شدن سطح خاک جلوگیری گردد.

3_ دمای مناسب:

دقت کنید که در طول روز دما بین 20 تا 25 درجه و در شب 15 الی 20 درجه باشد. دمای بالا را نمی پسندد و گلدهی و میوه دهی با مشکل مواجه می شود.

4_ نور ایده آل:

این گیاه نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد زیرا باعث سوختگی برگها می شود. در صورت کاشت در گلدان بهتر است ان را پشت پنجره قرار دهید. 

یکی از انواع سیب زمینی در کشور ما، سیب زمینی قرمز است که نسبت به سیب زمینی معمولی در بازار، گران تر و کمیاب تر می باشد. از مشخصات آن پوست قرمز رنگ و بافت ترد است و یک خوراکی مقوی و مفید محسوب می شود.

میزان تولید این نوع سیب زمینی در ایران بالاست و یک محصول کاملا ارگانیک و سالم است. سیب زمینی قرمز حاوی مواد معدنی، فیبر، کربوهیدرات و منیزیم می باشد و از طریق چشم های متوسطی که در سطح پوست آن وجود دارد، کشت می شود.

رنگ قرمز موجود در آن، به دلیل وجود ماده ای به نام آنتوسیانین است که خود نوعی از آنتی اکسیدان ها بوده و هم به کاهش کلسترول بد کمک می کند و هم از بدن در برابر رادیکال های آزاد محافظت می کند. هم چنین می توان آن را به عنوان جایگزین گوشت استفاده کرد. 

ذرت یکی از مهم ترین گیاهان زراعی اسـت که اهمیت بـالایی در تغذیـه انـسان، تعلیـف دام، تغذیه طیور و صـنعت دارد. انتخاب تـراکم بوتـه مناسـب کـه بـر اسـاس عوامـل گیاهی و محیطی صورت می گیـرد، روی عملکرد محصول تـأثیر می گذارد.

تنظیم تراکم مطلوب در ذرت به این دلیل که این گیاه توانایی تولید پنجه را ندارد، بر روی حصول عملکرد مطلوب بسیار مهم می باشد. 
با افزایش فاصله بین بوته ها، به دلیل کاهش رقابت بـر سر عوامل محدودکننده رشـد، امکـان جـذب آب، نور و عناصر غذایی افزایش یافته و این عامل خـود باعـث افـزایش فتوسنتز می شود.
طی پژوهشی گزارش شد که با افزایش تراکم بوته و همچنین، با ایجاد یکنواختی بین فواصل کاشت بوته های ذرت، علاوه بر افزایش عملکرد دانه و عملکرد زیست توده، توان رقابـت بـا علف های هرز افزایش یافت که ناشـی از توانـایی بیـشتر بوتـه هـا در جذب منابع موجود، به خصوص تابش و عناصر غـذایی می باشد.
کاربرد فواصل یکسان هـم در بـین ردیـف و هــم در درون ردیف، باعث ایجاد محتوای بیشتر رطوبت در خاک در طـی فصل رشد گردید.
یکی از الگوهای پیـشنهادی برای ذرت، کشت به صورت دو ردیفه روی پشته های عریض و یا به عبارت بهتر، حذف یک در میان جویچه های آبیاری در روش کشت جوی و پـشته است. در ایـن الگوی کشت به دلیل کاهش تعـداد جویچه های آبیاری و کاهش سطح تبخیری، راندمان مصرف آب بالا می رود.

لوبیا سبز جز سبزی ها و گیاهی است خودبارور و میوه آن به صورت نیام سبز مصـرف می شود و جز گیاهان فصل گرم است.

از کشورهای  مهم تولید کننده لوبیاسبز می توان برزیل، کلمبیا، آرژانتین، شـیلی، ترکیه، مصر، چین، هند، انـدونزی و فیلیپـین را نام برد.
لوبیا سـبز از نظـر نحـوه رشـد دارای دو فرم بوته ای و رونده است. ارقام رایج ایـن گیاه در اغلب کشورهای توسعه یافته از نـوع ایسـتاده است و در کشور ما بیشتر به صورت رونده کشت می شود.

یولاف یا جو دو سر (Avena sativa) غله ای یکساله و از خانواده ی گندمیان است و اغلب در مناطق مرطوب و معتدل رشد می کند. دارای گل های بسیار ریز بوده و ارتفاع آن تا 1/5 متر هم می رسد.

در شرایطی که رطوبت خاک به میزان کافی باشد، قابلیت رشد در خاک های شنی یا بسیار اسیدی را دارد. جو دو سر دارای برجستگی هایی به نام تریکوم است که در هنگام برداشت در هوا معلق شده و باعث ایجاد سوزش در بدن می شوند.

یولاف نسبت به غلاتی مانند گندم و جو نیاز گرمایی کمتری داشته و نسبت به بارندگی تحمل بالایی دارد. این گیاه از نظر ارزش غذایی نیز غنی بوده و حاوی اسیدهای چرب سالم است. حاوی فیبر، پروتئین و مواد معدنی است و در گذشته هم جهت مقاصد گوناگون پزشکی مورد استفاده قرار می گرفته است. 

کینوا که نام علمی آن Chenopodium quinoa است، دانه های ریزی دارد و به خاویار گیاهی معروف شده و به غلات شبیه است. این دانه ی مغذی، طی سال های اخیر در استان فارس به عنوان کشت جایگزین، جایگاه سوم کشور را به خود اختصاص داده است.

این محصول به عنوان یک کشت سازگار با کم آبی و مقاوم به تنش خشکی تثبیت شده و به صورت جایگزین برنج مصرف می شود. علاوه بر آن به دلیل مواد مغذی زیادی که دارد، اهمیت بسیاری در بین مردم پیدا کرده است.

لازم به ذکر است که کینوا جزء زراعت های نوپا و اقتصادی است که هم برای کشاورزان مقرون به صرفه بوده هم نسبت به بحران کم آبی کشور سازگاری نسبتا بالایی دارد. کینوا از جمله محصولاتی است که می تواند هم به اقتصاد خانواده و هم به سلامت آنان کمک کند. 

این محصول هم‌چنین از نظر تأمین مواد مغذی، می تواند گزینه ی بسیار خوبی باشد. کینوا که به عنوان پروتئین گیاهی لقب گرفته به دلیل ارزش غذایی، سبک و خوش هضم بودن و کمک به سلامت کسانی که دارای مشکلات گوارشی هستند به عنوان محصول جایگزین برنج، مصرف می شود. 

اولین اقدامی که قبل از کاشت محصول در باغ و زمین انجام می شود، عملیات شخم زنی است که جزء مهم ترین عملیات های کشاورزی به شمار می رود. به طور کلی، شخم زدن یعنی آماده کردن محصول برای کاشت توسط ادوات و تجهیزات.

شخم زدن زمین با اهداف مختلفی انجام می گیرد که اصلی ترین آنها، سست و نرم کردن زمین جهت کاشت و از بین بردن علف های هرز است. از بین بردن حشرات و آفات موجود در خاک از دیگر فواید شخم زدن زمین محسوب می شود.

شخم زدن انواع مختلفی دارد شامل : شخم اولیه ی زمین، شخم پس از برداشت، شخم زدن بین محصولات و شخم زمین جهت تهیه ی بستر. بهترین زمان انجام آن در اواخر پاییز و در فصل بهار است. 

شخم پاییزه منجر به آمادگی بیشتر زمین جهت رشد محصول می شود اما به علت سردی هوا و خشک بودن زمین، عملیات شخم کمی مشکل خواهد بود. شخم بهاره زمان مناسب تری در نظر گرفته می شود زیرا هوا رو به گرمی رفته و خاک سفت و سخت نیست. 

سبز شدن، یکی‌ از مهمترین مراحل فنولوژیک گیاه است که تعیین کننده نسبی موفقیت یا شکست زراعت است. سبز شدن به ظهور گیاهچه در سطح خاک گفته می شود‌.

پیش بینی زمان سبز شدن، انتخاب تاریخ کاشت مناسب و استقرار سریع و کامل گیاهچه، لازمه یک زراعت موفق است و از آن‌ جایی که این موارد به شدت تحت تاثیر عوامل متعددی مانند دما و‌رطوبت خاک‌ قرار می گیرند، بنابراین این موضوع در زارعت بسیار حائز اهمیت است.
عمق کاشت نیز از آنجا‌ که تاثیر زیادی بر سبز شدن و استقرار گیاهچه دارد، در کشاورزی حائز اهمیت است.
رطوبت ناکافی و کاشت عمیق، از مهمترین عواملی هستند که باعث سبز شدن نامناسب گیاهچه می گردند. 
لازمه تولید موفق محصولات زراعی، انتخاب یک رقم مناسب با مقدار بذر کافی، به همراه زمان مناسب و عمق کاشت مناسب است.